KENALI BAHASA AL-QURAN
SIRI 10
SELAIN memperkaya sesuatu bahasa dengan kemasukan perbendaharaan
kata, bahasa Arab juga sebenarnya telah memperkenalkan satu sistem
tulisan. Sehubungan itu mana-mana bahasa yang belum memiliki sistem
tulisan yang boleh menterjemah pertuturan seharian mudah menerima pakai
sistem tulisan Arab.
Contohnya, sistem tulisan Jawi yang teratur baik pada Batu Bersurat
Terengganu menunjukkan bahawa huruf Arab telah pun digunakan dalam
bahasa Melayu lama sebelum tahun 1303 Masihi. Sistem tulisan Jawi pada
awal abad ke-14 M ini bolehlah dikatakan sudah mencapai tahap yang baik
walaupun tidak mengikut satu sistem yang mantap. Tulisan perkataan
Melayu ketika itu dibuat mengikut pendekatan tulisan perkataan Arab iaitu
tidak menggunakan huruf-huruf saksi.
Abad ke-14 M bolehlah dianggap sebagai zaman peralihan bagi masyarakat
Melayu yang sebelum itu dipengaruhi kebudayaan India. Ketika itu bahasa
Melayu mengalami suatu evolusi yang cepat dalam perkembangan
perbendaharaan kata dan tulisan apabila menerima banyak perbendaharaan
kata dalam bentuk tulisan Jawi.
Kedatangan Islam telah memberi sumbangan besar kepada perkembangan
bahasa Melayu yang ketika itu belum mempunyai satu sistem tulisan yang
teratur. Islam telah membantu mengatasi kekurangan itu dengan
memberikan sistem tulisan Jawi, yang kemudiannya menjadi tulisan rasmi di
beberapa daerah kepulauan Melayu khususnya di Tanah Melayu hingga
abad ke-20 M.
Kajian Syed Muhammad Naquib Al-Attas pada tahun 1984 mendapati
bahawa selain perkataan Arab yang diserap ke dalam bahasa Melayu,
tulisan Arab juga diambil secara keseluruhan dan dijadikan sebagai tulisan
bahasa Melayu. Walau bagaimanapun, masyarakat Melayu tempatan telah
menambah beberapa huruf tambahan untuk sebutan yang tidak terdapat
dalam bahasa Arab seperti cha, nga, ga, pa, wau bertitik dan nya.
Gang Geong Sok, seorang pengkaji berbangsa Korea, berpendapat bahawa
penggunaan tulisan Jawi boleh memudahkan seseorang untuk memahami
Islam kerana teks yang berkaitan al-Quran dan al-Hadis lebih sinonim
berpasangan dengan bahasa Arab, tulisan Arab atau tulisan Jawi.
Beliau menyatakan teks yang berkaitan dengan agama Islam tidak begitu
sesuai dengan tulisan Rumi (Latin) yang berasal daripada pengaruh agama
Kristian. Beliau juga menganggarkan terdapat kira-kira 7,000 manuskrip
bertulisan Jawi masih tersimpan di muzium negara-negara Barat yang tiada
salinannya di Kepulauan Melayu.
Menurut seorang pengkaji bahasa Indonesia, Ayob Jadwat, terdapat 34
bahasa yang masih menggunakan tulisan Arab dalam penulisan bahasa
mereka pada awal abad ke-20. Antara bahasa tersebut ialah bahasa Parsi,
bahasa Turki, bahasa Kurdis dan bahasa Melayu.
Penyelidik Osman Khalid pada tahun 1988 berpendapat sebelum
kemerdekaan Semenanjung Tanah Melayu, pengaruh dan kesan bahasa
Arab terhadap bahasa Melayu adalah besar. Sehubungan itu hampir semua
buku teks, buku ilmiah yang bercorak keagamaan, siaran-siaran kerajaan,
perutusan-perutusan rasmi, pemasyhuran dan perjanjian-perjanjian rasmi
kerajaan ditulis dalam tulisan Jawi.
Kajian Sohair Abdel Munem Sery mendapati akhbar-akhbar dan majalah-
majalah bertulisan Jawi telah muncul dalam pelbagai bentuk keluaran iaitu
mingguan, bulanan, dwi bulanan dan tahunan di beberapa buah negeri
Persekutuan Tanah Melayu selepas akhbar Jawi Peranakan diterbitkan di
Singapura pada tahun 1876.
Kebanyakan nama majalah dan akhbar pada masa itu adalah berunsur Arab.
Penggunaan majalah dan akhbar bertulisan Jawi ini menggambarkan betapa
tersebar luasnya tulisan Jawi di kalangan masyarakat. Masyarakat
orang Melayu ketika itu boleh dikatakan masyarakat pembaca Jawi.
Faktor pemudah
Keadaan inilah yang menjadi salah satu faktor pemudah dalam
pembelajaran bahasa Arab pada zaman itu. Besarnya pengaruh bahasa
Arab bukan sahaja dapat dilihat pada nama-nama orang Melayu, tetapi juga
boleh dilihat pada kata pinjaman daripada bahasa Arab yang terdapat dalam
setiap aspek kehidupan masyarakat Melayu.
Menurut Amat Juhari Moain, tulisan Arab telah dibawa masuk ke alam
Melayu dan digunakan sebagai tulisan untuk bahasa Melayu. Bukti terawal
menunjukkan bahawa penggunaan tulisan Arab di alam Melayu telah
bermula pada abad ke-3 Hijrah yang bersamaan dengan abad ke-10 M. Ini
berdasarkan tulisan Arab dalam bentuk prasasti yang pernah dijumpai di
beberapa tempat di nusantara.
Antaranya ialah di Kedah semasa zaman Langkasuka, iaitu pada batu nisan
Syeikh Abdul Qadir ibn Husin Syah Alam pada 290H/910. Kedua, di Pekan,
Pahang, iaitu pada batu nisan yang bertarikh 14 Rabiulawal 419H/1030M.
Penemuan ketiga pula ialah di Vietnam, iaitu pada batu nisan di Phan-Rang
Vietnam yang dahulunya termasuk dalam Wilayah Selatan Champa pada
431H/1039M.
Seterusnya keempat di Brunei, iaitu pada batu nisan puteri Sultan Abdul
Majid ibn Mohamad Syah al-Sultan pada 440 H/1048M. Yang kelima pula
ialah di Grisek, Jawa Timur, iaitu pada batu nisan Fatimah binti Maimun binti
Hibat Allah pada 475H/1082M.
Bagi orang-orang Melayu, antara faktor kepentingan bahasa Arab ialah
tulisan Jawi yang huruf asalnya adalah daripada bahasa Arab. Sejak abad
ke-16 M, tulisan Jawi telah mendominasikan perkembangan ilmu
pengetahuan dalam masyarakat Melayu. Syed Muhammad Naguib
menyatakan bahawa terdapat manuskrip terjemahan daripada bahasa Arab
yang bertulisan Jawi seperti kitab Aqaid al-Nasafi yang ditulis pada tahun
1590 M.
Seterusnya Marjuni Rangkuti mendapati selepas pertengahan abad ke-20
peranan tulisan Arab dalam penulisan bahasa Melayu tidak begitu penting
lagi. Penggunaannya di Malaysia dan Indonesia adalah terhad untuk buku
agama yang tertentu dan digunakan oleh golongan tertentu sahaja,
walaupun aksara Arab telah digunakan lebih ratusan tahun untuk penulisan
bahasa Melayu.
Di Malaysia, sebelum ini terdapat surat khabar harian Utusan Melayu yang
menggunakan tulisan Jawi. Namun, di Indonesia akbar harian bertulisan
Jawi tidak diterbitkan lagi.
Berdasarkan pengalaman ini, dapat disimpulkan masyarakat Melayu telah
menerima kemasukan tulisan Arab dan digunakan dalam penulisan bahasa
Melayu dengan rela hati.
Ini bermakna masyarakat Melayu berkemahiran menulis sama ada ayat al-
Quran, al-Hadis, doa, kata-kata hikmah dan teks bahasa Melayu dalam
tulisan Jawi.
Dengan kata lain, penguasaan tulisan Jawi dan penggunaan ayat al-Quran,
al-Hadis dan doa dalam kehidupan seharian banyak membantu pelajar untuk
belajar bahasa Arab.
(Source : Utusan Malaysia) |
No comments:
Post a Comment