Kata pinjaman bahasa Melayu yang berasal daripada bahasa Arab

---

Date: 16-03-2006

Author: ABD. RAZAK ABU CHIK, DR.

KENALI BAHASA AL-QURAN SIRI 14 e-mel: arbacmys@netscape.net JIKA kita membuat satu analisis ringkas tentang kata pinjaman bahasa Melayu yang berasal daripada bahasa Arab dalam Kamus Dewan kita pasti akan mendapati memang terlalu banyak. Percayakah kita kalau dikatakan bahawa sebanyak 1100 perkataan dalam bahasa Melayu yang termaktub dalam Kamus Dewan Edisi Pertama terbitan tahun 1970 adalah diserap daripada bahasa Arab. Seterusnya, jumlah tersebut meningkat kepada 1177 kata pinjaman Arab berasaskan bilangan kata-kata dasar yang dimuatkan dalam Kamus Dewan Edisi Kedua kira-kira 22 tahun kemudian iaitu pada tahun 1992. Selain kata pinjaman bahasa Melayu yang berasal daripada bahasa Arab, di sini turut disenaraikan kata pinjaman bahasa Melayu yang berasal daripada bahasa-bahasa lain sebagai perbandingan. Ini dapat dilihat seperti dalam jadual 1 berikut: JADUAL 1 Kata Pinjaman Dalam Kamus Dewan Edisi Kedua (1992) Daripada Berbagai Sumber Bahasa Bahasa Jumlah Bilangan Kata Pinjaman Peratusan (%) Bahasa Inggeris 1556 27.94 Bahasa Arab 1177 21.13 Bahasa Indon/Belanda 1115 20.02 Bahasa Eropah 1031 18.51 Bahasa Indonesia 467 8.38 Bahasa Cina 133 2.39 Bahasa Sanskrit 31 0.56 Bahasa Parsi 15 0.27 Bahasa Jepun 12 0.22 Bahasa Tamil 11 0.20 Bahasa Portugal 8 0.14 Bahasa Latin 6 0.11 Bahasa Hindustan 3 0.05 Bahasa Turki 2 0.03 Bahasa Perancis 2 0.03 Bahasa Rusia 1 0.01 Jumlah 5569 100.00 Berdasarkan jadual di atas didapati bahawa bilangan kata pinjaman daripada bahasa Arab dengan mengekalkan maknanya dalam Kamus Dewan Edisi Kedua (1992) begitu banyak. Perkataan yang diserap daripada bahasa Arab mencatatkan bilangan yang kedua tertinggi di antara 16 bahasa di dunia yang menyumbang ke arah memperkaya perbendaharaan kata bahasa Melayu. Bahasa Arab menyumbang sebanyak 1177 perkataan (21.13%) daripada 5569 perkataan keseluruhan yang termaktub dalam kamus tersebut. Seterusnya analisis ini mendapati kadar jumlah kata pinjaman dalam Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994) ialah sebanyak 10 062 perkataan (35.12%) daripada keseluruhan kata dasar yang berjumlah sebanyak 28 651 kata dasar. Dalam kamus ini, kata pinjaman daripada bahasa Arab telah mencatatkan peningkatan kepada 1791 perkataan. Seperti sebelumnya, di sini juga turut disenaraikan kata pinjaman bahasa Melayu yang berasal daripada bahasa-bahasa lain sebagai perbandingan. Ini dijelaskan seperti dalam jadual 2. JADUAL 2 Kata Pinjaman Dalam Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994) Daripada Berbagai Sumber Bahasa Bahasa Jumlah Bilangan Kata Pinjaman Peratusan (%) Bahasa Inggeris 2381 23.79 Bahasa Arab 1791 17.80 Bahasa Jawa 1482 14.73 Bahasa Belanda 1387 13.78 Bahasa Minangkabau 1003 9.97 Bahasa Jakarta 920 9.14 Bahasa Sanskrit 490 4.87 Bahasa Cina 188 1.87 Bahasa Sunda 90 0.89 Bahasa Portugis 83 0.82 Bahasa Parsi 81 0.81 Bahasa Tamil 57 0.57 Bahasa Hindustan 57 0.57 Bahasa Jepun 16 0.16 Bahasa-bahasa Lain* 36 0.36 Jumlah 10 062 100.00 Petunjuk * Bahasa-bahasa Lain: Bahasa Palembang (11), Bahasa Latin (8), Bahasa Bali (4),Bahasa Turki (3), Bahasa Rusia (3), Bahasa Aceh(2), Bahasa Perancis(1), Bahasa Padang (1), Bahasa Sepanyol (1), Bahasa Korea (1) dan Bahasa Thai (1). Berdasarkan jadual 2 di atas kita dapati bahawa bilangan kata pinjaman daripada bahasa Arab dengan mengekalkan maknanya dalam Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994) bertambah dengan begitu banyak. Perkataan yang diserap daripada bahasa Arab mencatatkan bilangan yang kedua tertinggi di antara 25 bahasa di dunia yang menyumbang ke arah memperkaya perbendaharaan kata bahasa Melayu. Ia menambah sebanyak 614 perkataan baru menjadikan jumlah sebenar sebanyak 1791 perkataan daripada 10 062 perkataan keseluruhan yang termaktub dalam kamus tersebut. Walau bagaimanapun, peratusannya menurun kepada hanya 17.8% sahaja kerana bahasa Melayu pada masa yang sama turut menerima kemasukan perkataan daripada bahasa-bahasa lain. Dalam hal ini, sepatutnya pelajar Melayu yang belajar bahasa Arab dapat menggunakan kelebihan yang ada ini. Persamaan makna antara kedua-dua bahasa iaitu bahasa Arab dan Bahasa Melayu dijangka dapat membantu dalam proses pembelajaran dan pembelajaran. Pelajar juga disarankan merujuk Kamus Dewan Edisi Pertama (1970), Kamus Pengetahuan Islam susunan Dasuki Ahmad (1988), Kamus Dewan Edisi Kedua (1992), Istilah Agama Islam (1993), Kamus Besar Bahasa Indonesia (1993), Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994), dan Kamus Ejaan Jawi Dewan Bahasa dan Pustaka (1997). Walau bagaimanapun, tumpuan kepada kata pinjaman yang berasal daripada bahasa Arab yang terdapat dalam Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994) pun sudah dianggap memadai bagi seorang pelajar sekolah. Seorang pelajar sekolah dengan bantuan seorang guru bahasa Arab dijangka boleh menghuraikan sebanyak 1407 kata pinjaman (78.56%) daripada 1791 kata pinjaman bahasa Melayu yang termaktub sebagai kata entri Kamus Dewan Edisi Ketiga (1994). Ini kerana kata pinjaman tersebut masih aktif penggunaannya dan tidak mengalami perubahan besar dari segi struktur binaan perkataan. Di samping itu ia juga mudah dimanfaatkan oleh pelajar yang belajar bahasa Arab di Malaysia menurut pandangan beberapa orang guru pakar bahasa Arab. Semak dalam surat khabar asal Nilai huruf Arab Contoh lafaz Bismilah Jumlah: 786 Angka ini selalu digunakan pada papan tanda premis perniagaan terutama di kedai-kedai mamak. Selepas ini sila perhatikan kedai-kedai yang menggunakan nombor ini (786). (Source : Utusan Malaysia)